Osechi - Hộp cơm ngày Tết của người Nhật

Osechi là món ăn truyền thống đặc biệt mà người Nhật ăn vào dịp năm mới, đặc biệt là ba ngày đầu tháng Giêng. Nó được dùng để cầu mong một mùa màng bội thu, sức khỏe dồi dào, con cháu thịnh vượng và sự bình an cho gia đình trong suốt cả năm.

Source: Kokoro Care Package.

Nguồn gốc bắt nguồn từ lịch cũ từ Trung Quốc. Vào thời Heian (794-1185), người ta tổ chức lễ sekku hay phân chia các mùa. Các sự kiện thường niên được tổ chức tại triều đình và một bữa tiệc mang tên "Ngày đầu năm mới Sechie (cuộc gặp gỡ vào thời điểm chuyển mùa)" được tổ chức trong giới quý tộc, nơi bữa ăn xa hoa được gọi là osechiku. Văn hóa này lan truyền đến dân thường trong thời Edo (1603-1867) và từ này phát triển thành osechi. Kiểu xếp chồng lên nhau trở nên phổ biến từ cuối thời Edo đến thời Minh Trị (1868-1912).

Các món ăn Osechi chủ yếu được chế biến sao cho có thể bảo quản được lâu, giúp gia đình rảnh rỗi việc nhà, ít nhất là trong ba ngày đầu năm mới. Theo một giả thuyết, năm mới là thời điểm để thần Koujin, người bảo vệ căn bếp, nghỉ ngơi. Việc nấu ăn vào ngày đầu năm được coi là xui xẻo vì nấu trên lửa sẽ xúc phạm Koujin. Một giả thuyết khác là vì lửa trong dịp Tết được coi là thiêng liêng nên người dân hạn chế sử dụng lửa trong nhà trong thời gian này.

Mỗi món ăn đều có ý nghĩa riêng và chúng được xếp theo các bậc cụ thể từ một đến năm. Chúng được đựng trong những chiếc hộp xếp chồng lên nhau để cầu mong nhiều may mắn và hạnh phúc. Từ lâu người ta đã nói rằng số lẻ mang lại may mắn. Ý tưởng cho rằng các số chẵn chia hết cho hai hoặc chúng được chia thành hai là không phù hợp trong các dịp ăn mừng. Ngày xưa, năm bậc là chính thức, nhưng gần đây, ba bậc đã trở nên phổ biến nhất.

Ichi-no-ju, hay tầng đầu tiên, chứa các món ngọt. Món ngọt cổ điển nhất là kuri-kinton (hạt dẻ ngọt). Với màu vàng sáng bóng và chữ Hán viết là họ hàng có nghĩa là vàng, vật phẩm tượng trưng cho báu vật và gắn liền với một năm thịnh vượng.

Kuromame (đậu nành đen ngọt) tượng trưng cho ước muốn siêng năng và chăm chỉ. Từ đậu, mame, có nghĩa là trung thành và có tổ chức tốt. Hạt đậu có ý nghĩa xua đuổi tà ma và cầu mong con người sẽ chăm chỉ làm việc đồng áng cho đến khi có làn da rám nắng.

Tazukuri là kẹo cá mòi, ta (ruộng lúa) và zukuri (làm). Cách đây rất lâu, cá mòi đã bất ngờ thu hoạch rất lớn khi chúng được dùng để bón ruộng lúa. Kể từ đó, cá mòi từ lâu đã được coi là biểu tượng của mùa màng bội thu.

Ngày xưa, những cuốn sách quan trọng được cuộn thành cuộn nên hình dạng của datemaki, hay castella, giống như những cuộn giấy và được ăn với hy vọng làm phong phú thêm kiến thức của một người. Đường đã được nhập khẩu vào tỉnh Nagasaki từ trước đó và món tráng miệng ngọt ngào đã trở thành món ăn tuyệt vời được phục vụ trong các lễ kỷ niệm. Datemaki là món ăn được đặt theo tên món bánh xốp của ẩm thực Shippoku ở Nagasaki (món ăn Trung Quốc và phương Tây được sắp xếp theo khẩu vị Nhật Bản), giống với họa tiết kimono của giới trẻ thời thượng gọi là date-sha thời Edo.

Tầng thứ hai, ni-no-ju, đựng hải sản, thịt nướng và đồ ăn trộn giấm. Buri hay cá đuôi vàng là loài cá mang lại may mắn cho sự nghiệp thành công trong tương lai. Lý do là vì vào thời Edo, danh hiệu của các chiến binh samurai và học giả đã thay đổi khi họ thăng tiến và cũng tương tự như vậy, tên của cá đuôi vàng cũng khác nhau khi nó lớn lên.

Tai, cá tráp nướng, món ăn không thể thiếu trong bữa ăn mừng, bắt nguồn từ chữ medetai, có nghĩa là chúc mừng. Tương tự như vậy, kombu-maki, hay cuộn tảo bẹ, bắt nguồn từ từ yorokobu, có nghĩa là cảm thấy thích thú hoặc hạnh phúc. Kazunoko, hay trứng cá trích, là một từ được tạo ra bởi kazu (con số) và ko (đứa trẻ). Nó truyền tải sự thịnh vượng của con cái bắt nguồn từ vô số trứng.

Hình dạng của kamaboko, hay bột cá, tượng trưng cho mặt trời mọc. Màu đỏ của nó gắn liền với niềm vui và màu trắng biểu thị sự thiêng liêng. Một món ăn có màu đỏ và trắng khác là namasu, cà rốt và củ cải daikon trộn với giấm, vừa dùng để ăn mừng vừa dùng để làm sạch khẩu vị. Nó giống với mizuhiki, một loại ruy băng giấy truyền thống của Nhật Bản được sử dụng làm quà tặng kỷ niệm, hướng đến hòa bình và tĩnh lặng.

Tôm hùm Ise hay tôm là biểu tượng của sự trường thọ - sống lâu cho đến khi lưng chúng tròn trịa như con tôm. Nghêu luộc là vật may mắn tượng trưng cho hạnh phúc hôn nhân vì chỉ có một con ngao vừa vặn.

San-no-ju, hay lớp thứ ba, là món ăn làm từ rau củ trên núi. Kuwai, hay đầu mũi tên, được dùng để thể hiện sự may mắn vì nó tạo ra những mầm lớn. Tataki gobo, hay cây ngưu bàng giã nhỏ, là điềm lành vì cây ngưu bàng mọc sâu vào lòng đất, người ta cho rằng điều này biểu thị một nền móng vững chắc. Nó được giã cho đến khi nứt ra để có kết cấu mềm hơn; do đó nó được cho là mở ra để mang lại may mắn.

Hộp thứ tư, yon-no-ju, dành cho các món ngon khác như chikuzen-ni, một món rau trộn ninh nhừ thơm ngon. Nó bao gồm củ sen - những lỗ của chúng gắn liền với những triển vọng tốt đẹp cho tương lai. Bạn có thể dễ dàng nhìn sang phía bên kia của lỗ, khắc họa một góc nhìn tốt.

Có nhiều giả thuyết khác nhau về tầng thứ năm, go-no-ju. Một số người nói rằng nó không thực sự chứa đầy thức ăn mà nhằm mục đích chứa đầy hy vọng, giống như một lớp phòng chờ. Đôi khi một chiếc hộp rỗng được dùng làm vật chứa đựng vận may.

Việc sử dụng các hộp xếp chồng lên nhau theo truyền thống đã thay đổi qua nhiều năm và nội dung của các món ăn osechi, số tầng và cách xếp hộp cũng khác nhau đôi chút giữa các vùng, vì phong tục ở mỗi quận cũng khác nhau. Ví dụ, ở vùng Kanto, ba loại món ăn mừng cơ bản là tazukuri, kazunoko và kuromame, trong khi ở vùng Kansai, củ ngưu bàng cắt nhỏ đôi khi thay thế kuromame. Vào thời Edo, ba nguyên liệu này rất sẵn có cho người dân bình thường đến nỗi bất kỳ hộ gia đình nào cũng có thể đón năm mới chỉ với những món này.

Trong ba ngày đầu năm mới, người ta sử dụng những chiếc đũa lễ hội có đầu nhọn. Đầu kia được chia sẻ bởi các vị thần, vì vậy sẽ là cách cư xử không tốt nếu bạn sử dụng cả hai bên. Otoso là một loại rượu gia vị dùng để uống trong kỳ nghỉ năm mới và được cho là có tác dụng xua đuổi tà ma trong năm tới.

Nhiều hộ gia đình ngày nay tổ chức osechi vào đêm giao thừa. Nó thay thế bữa tối lễ hội khi các gia đình quây quần bên nhau để đếm ngược. Ưu điểm là có thể ăn càng tươi càng tốt, có thể tiết kiệm thời gian chuẩn bị cho bữa tối ngày 31/12.

Dưới đây là liệt kê các món thông dụng của các tầng Osechi:

Tầng thứ nhất:

Hạt dẻ hương đường / Kintoki / Bào ngư ninh / Matsumae-zuke (bào ngư ướp) / Trứng cá trích / Đào ngọt / Cây ngưu bàng đập dập / Tazukuri / Tôm nướng / Kamaboko trắng / Kamaboko đỏ / Namasu / Trứng cá hồi sốt đậu nành / Datemaki / Chorogi (ngâm chua) Atisô Nhật Bản) / Kuromame

Tầng thứ hai:

Đậu hủ khô / Măng ninh / Konnyaku luộc / Mực trộn tobikko (trứng cá chuồn) / Đậu xanh / Nấm đông cô ngâm / Bánh bao tôm hấp / Vịt nướng tiêu Nhật / Khoai lang luộc ngọt / Củ gừng / Quất mật ong / Cá hồi nướng với koji miso / Bạch tuộc nướng / Lươn cong cuộn ngưu bàng / Sò điệp nướng / Bánh bao cua hấp / Salad hương cua / Cuộn tảo bẹ với trứng cá tuyết

Tầng thứ ba:

Xiên ô liu / Phô mai Camembert / Xúc xích Ý mềm / Cá hồi ướp nụ bạch hoa / Cà chua khô sốt rượu vang đỏ / Vịt đất nung / Gà hấp sốt mè và quả sói / Sứa Trung Quốc / Bò nướng tiêu Nhật / Tôm sốt ớt / Dưa chua Cornichon / Cua terrine có hương vị / Cá tráp với sốt mù tạt Pháp / Thịt giăm bông

Nguồn: Dịch từ Japan Today.